Ses, dilin söylenen ve duyulan en küçük parçasıdır. Harfler, sesleri yazıda gösteren işaretlerdir. Dilimizde sesler ünlü ve ünsüz olmak üzere ikiye ayrılır. Ünlüler (Sesliler): Ses yolunda herhangi bir engele çarpmadan çikan seslere ünlü denir. Dilimizde sekiz ünlü harf vardır: a, e, ı, i, o, ö, u, ü. Ünlü harflerin her birinin üç özelliği vardır. Aşağıdaki tabloda ünlüler bu özelliklerine göre gruplandırılmıştır:
Bu uyuma kalınlık-incelik uyumu da denir. Bir sözcüğün ilk hecesinde kalın bir ünlü (a, ı, o, u) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de kalın; ince bir ünlü (e, i, ö, ü) bulunuyorsa diğer hecelerdeki ünlüler de ince olur.
Yukarıdaki örneklerde sözcükler, kalınlık-incelik bakımından uyumlu olduklarından büyük ünlü uyumuna uymaktadır. Örnek Soru - 1 Aşağıdaki sözcüklerden hangisi büyük ünlü uyumuna uymaz? A) sınırlı B) görgülü C) bakımsız D) meraklı Yanıt: D Örnek Soru -2 Aşağıdaki kelimelerin hangisinde büyük sesli uyumu aranır? (1991-KLJ) A) Kütüphane B) Söz C) Öğrenci D) Televizyon Yanıt: C Aşağıdaki ekler tek biçimli olduğu için büyük ünlü uyumuna uymaz:
Küçük Ünlü Uyumu Bu uyuma düzlük-yuvarlaklık uyumu da denir. Küçük ünlü uyumunda iki kural vardır: a. Bir sözcüğün ilk hecesinde düz ünlü (a, e, ı, i) varsa onu takip eden hecelerde düz ünlüler bulunur:
Uyarı: Küçük ünlü uyumunda hece takibi vardır. Yani birinci heceyle ikinci, ikinci heceyle de üçüncü hecenin uyumlu olması gerekir:
Örnek Soru -3 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde altı çizili sözcük küçük ünlü uyumuna uymamaktadır? A) Soğanı iyice kavur. B) Dergileri rafa diziver. C) Artık bu masal kabak tadı verdi. D) Gölün suyu çekildi. Yanıt: A Ünsüzler (Sessizler) Ses yolunda bir engele çarparak çıkan seslere ünsüz denir. Dilimizde yirmi bir ünsüz vardır: b, c, ç, d, f, g, ğ, h, j, k, I, m, n, p, r, s, ş, t, v, y, z. Ses tellerinin titreşmesiyle oluşan ünsüzlere yumuşak ünsüzler adı verilir: b, c, d, g, ğ, j, I, m, n, r, v, y, z. Ses telleri titreşmeden oluşan ünsüzlere sert ünsüzler adı verilir: ç, f, h, k, p, s, ş, t. Türkçede Hece Çeşitleri Bir solukta çıkarılan ses ya da ses birliğine hece denir. Hece sayısını ünlüler belirler. Bir sözcükte kaç tane ünlü varsa o kadar hece vardır. Örneğin, "bek-let-ti" sözcüğünde üç ünlü bulunduğundan bu sözcük üç hecelidir. Dilimizde altı çeşit hece vardır: 1. Bir ünlüden oluşan heceler: o, a2. Bir ünsüz, bir ünlüden oluşan heceler: su, bu, ne...3. Bir ünlü, bir ünsüzden oluşan heceler: ev, at, ol, es...4. Bir ünlü, iki ünsüzden oluşan heceler: üst, art, ilk...5. Bir ünsüz, bir ünlü ve bir ünsüzden oluşan heceler: bak, yer, yat...6. Bir ünsüz, bir ünlü ve iki ünsüzden oluşan heceler: Türk, dert, kırk... SES OLAYLAR Ünsüz Yumuşaması Türkçe sözcüklerin sonunda "b, c, d, g" yumuşak ünsüzleri bulunmaz; bunların yerine "p, ç, t, k" sert ünsüzleri bulunur, "p, ç, t, k" ile biten bir sözcüğe ünlü ile başlayan bir ek getirildiğinde "p>b'ye, ç>c'ye, t>d'ye, k>g, ğ'ye" dönüşür. Bu ses olayına ünsüz yumuşaması denir.
Aşağıdaki kelimelerden hangisine sesliyle başlayan bir ek getirildiğinde yumuşama görülmez? (1993-DPY) A) Kırbaç B) Yatak C) Devlet D) Kebap Yanıt: C Ünsüz Benzeşmesi (Sertleşme) Türkçede sert ünsüzlerle (p, ç, t, k, s, ş, f, h) biten sözcüklere "c, d, g" ünsüzleri ile başlayan bir ek getirildiğinde ekteki "c, d, g" ünsüzleri "ç, t, k"ye dönüşür. Bu duruma ünsüz sertleşmesi ya da ünsüz benzeşmesi denir.
Aşağıdaki cümlelerin hangisinde sert ünsüz benzeşmesine örnek vardır? (1993-DPY) A) Bu sokağın yolları çok bozuk. B) Baskın basanındır, derler. C) Kapalı yollar bir bir açılıyor. D) Her söze hemen inanır. Yanıt: B Kaynaştırma (Koruyucu) Ünsüzleri Türkçe sözcüklerde iki ünlü yan yana bulunmaz. Ünlü ile biten bir sözcüğe, ünlü ile başlayan ekler gelecek olursa bu iki ünlü arasına "y-ş-s-n" ünsüzlerinden biri girer.
Örnek Soru -6 Aşağıdaki sözcüklerden hangisinde kaynaştırma ünsüzü yoktur? A) Yirmişer B) Kapıya C) Halısı D) Düğünün Yanıt: D Ulama Ulama, ünsüzle biten bir sözcükten sonra ünlüyle başlayan bir sözcük geldiğinde, önceki sözcüğün son ünsüzünün sonrakinin başına eklenerek okunmasıdır.
Örnek Soru -7 Aşağıdaki cümlelerin hangisinde ulama yoktur? (1993-DPY) A) Sultan Murat eydür, gelsün göreyim. B) Nice kahramandır ben de bileyim. C) Vezirlik isterse üç tuğ vereyim. D) Yiğitlere serdar oldu Genç Osman. Yanıt: B Ünlü Daralması Şimdiki zaman eki "-yor"daki "y" sesi kendinden önce gelen geniş ünlüleri (a, e) daraltıp "ı, i, u, ü"ye dönüştürür.
Ünlü (Hece) Düşmesi İkinci hecelerinde dar ünlü (ı, i, u, ü) bulunan sözcüklere, ünlü ile başlayan ekler getirildiğinde ikinci hecedeki dar ünlü düşer. Bu kurala ünlü düşmesi veya hece düşmesi denir.
Ünsüz Düşmesi Sonunda "k" sesi olan sözcükler küçültme ekleri "-cık, -cik, -cek, -cak" ve "-l" yapım ekini aldığında, sözcüğün sonundaki "k" sesi düşer.
Aşağıdaki kelimelerin hangisinde sessiz düşmesi yoktur? (1993-DPY) A) Küçücük B) Büyücek C) Ufacık D) Kısacık Yanıt: D Örnek Soru -9 Aşağıdaki kelimelerin hangisinde ses düşmesi vardır? (1994-EML) A) Biricik B) Ufacık C) Azıcık D) İncecik Yanıt: B Ünlü Türemesi Küçültme eki "-cık, -cik" bazı sözcüklere eklenirken bu ekten önce bir ünlünün türediği görülür.
Ünsüz Türemesi
Dilimize giren bazı yabancı sözcükler "etmek, olmak" fiilleriyle birleşik fiil oluşturduklarında ya da ünlü ile başlayan bir ek aldıklarında, bu sözcüklerin asıl biçimlerinde olan ikinci ünsüz ortaya çıkar.
Sözcük Vurgusu Sözcükte bir hecenin diğerlerine göre daha baskın okunmasıdır.
Aşağıdaki sözcüklerin hangisinde vurgu son hecededir? A) Gitmiyor B) Ağaçlar C) Ankara D) Yemyeşil Yanıt: B
Türkçe Sözcüklerin Bazı Özellikleri
|
Sayfalar
- Sayfamıza Hoşgeldiniz :D
- Zarf İle İlgili Testler
- Zarflar Konu Anlatımı
- 7.Sınıf Türkçe Cümlede Anlam Testi
- Ünlü Düşmesi
- Ünlü Daralması
- Sözcükte Anlam (Test)
- Matematik Çalışma Kitabı 70-71-72
- Matematik Çalışma Kitabı Cevapları73-74-75
- Matematik Çalışma Kitabı Cevapları 76-77-78
- Matematik Çalışma Kitabı Cevapları 79-80-81
- Matematik Çalışma Kitabı Cevapları 82-83-84
- Matematik Çalışma Kitabı Cevapları 85-86-87
- Ses Bilgisi (6.Sınıf)
- Yazım İmla Kuralları (6.Sınıf)
- Noktalama İşaretleri (6.Sınıf)
- De-da 'nın Yazımı
- 7.sınıf Türkçe Test 1
Ses Bilgisi (6.Sınıf)
Ses Bilgisi (6. Sınıf)
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder